Wat we kunnen leren over leiderschap van drie hockeycoaches

De Haagse hockeyclub hdm en Kern Konsult willen beiden presteren op zo hoog mogelijk niveau. Ze ontmoeten elkaar in hun gedeelde passie voor het ontwikkelen van topsport en toporganisaties. In een serie blogs gaan wij, Jeroen Groenheijde (hdm) en Nathalie de Man (Kern Konsult) op zoek naar raakvlakken en hoe we van elkaar kunnen leren. Dit keer gaan hockey coaches Jeroen Groenheijde, Mark Halfmouw en Tom Pijpers met elkaar in gesprek over macht en vertrouwen, authentiek en consequent zijn en respect voor de context, want een coach is slechts een passant.

Drie mannen, één passie: topsport

Drie mannen die een passie delen: topsport en in het bijzonder hockey. Een ontmoeting op hockeyclub hdm, waar ze veel mee hebben. Dat ze gemakkelijk samen lol maken wordt al snel duidelijk als er foto’s worden genomen. Jeroen Groenheijde, Mark Halfmouw en Tom Pijpers (van links naar rechts) gaan in gesprek over leiderschap.

Coach allereerst intuïtief, op gevoel

Ze starten vlot, duiken er het liefst meteen in. Tom geeft de aftrap: ‘Dat mentale deel van de coaching, dat maakt het zo interessant. Want dat is super complex!’ Ze hebben vragen genoeg. Hoe spreek je intrinsieke motivatie aan? Welke interventies pleeg je als coach op de man, in de groep of naar de groep toe? Tom vertelt hoe hij hierin heeft geleerd: ‘Veel van wat je doet is allereerst intuïtief, op gevoel. In de loop der tijd doe je ervaring op, ben je je bewuster van wat je wanneer doet en waarom.’ Duidelijk is voor alle drie dat juist dit mentale deel van het werk veel tijd kost. Allereerst om de spelers te leren kennen, elkaar te gaan vertrouwen. Maar ook in contact blijven vraagt aandacht en tijd. Vanuit dat contact bouwen ze aan een team.

Vanuit macht of vanuit vertrouwen

Mark geeft aan dat het ook juist andersom kan: ‘Eerst houd je afstand, stel je eisen, ben je scherp op de normen en waarden die je hanteert. Pas later – ze moeten je leren kennen – laat je je zachte kant zien.’ Jeroen herkent dat als een tactiek die werkt als een trein bij de jeugd. Maar ook één die hij gebruikte toen hij nog onvoldoende zeker was van zichzelf. ‘Dan doe je het op macht, ben je directief.’ Zijn voorkeur gaat uit naar het werken vanuit vertrouwen: ‘Dat vraagt dus allereerst vertrouwen in jezelf in de leidinggevende rol. Als je vanuit vertrouwen werkt, werkt ook je authenticiteit voor je. Trouw aan wie jezelf bent als leider, handelen vanuit wat bij jou past.’

Altijd onderzoeken, met een open blik

Leiderschap vanuit (zelf)vertrouwen gaat niet werken vanuit een vaststaand palet van handelingen. Voor Jeroen is het belangrijk om telkens stil te staan bij wat hij doet, waarom en hoe: ‘Onderzoeken, eens de andere kant opkijken, blijven luisteren, ontdekken, ontwikkelen. Je kan ook experimenteren. Prikken, kijken, zien, processen volgen.’ Snel oordelen kan je duur komen te staan weet Mark: ‘Als je vanuit een situatie iets concludeert over een speler (bijvoorbeeld een gebrek aan motivatie) kun je de plank goed mis slaan. Onderzoek wat er aan de hand is, ga informatie ophalen, communiceer zonder oordeel.

Mocht je een keer fout zitten, weet dan dat dat mag. Signaleer het zelf, en meld het zelf. Dat is een belangrijk deel van leiderschap. Je leeft voor dat er wordt geleerd van fouten.

Dit leerproces kun je ook als coaches onderling actief oppakken.’ Op hdm worden daarin stappen gezet. Samen reflecteren, zoals tijdens dit gesprek: open luisteren.

Consequente cultuur

‘Met een team ga je een groep vormen, samen een cultuur ontwikkelen door normen en waarden die je hanteert. Hoe willen we worden gezien als team? En welk gedrag hoort daarbij? Daar heb je gesprekken over. Daarbij kun je als coach waarden hanteren en normen stellen. Wat aan het begin dan van buiten lijkt opgelegd, kan na een tijdje eigen worden, als spelers merken dat het goed voor hen werkt. Zo ontwikkel je gewoonten waarop je op termijn niet meer hoeft te corrigeren, omdat spelers dat zo nodig naar elkaar doen.’ Mark is aan het woord. En wat Jeroen nog aanvult: ‘Als die cultuur over teams heen consequent is, word je krachtig als club.’ Dat waardeert hij aan hdm.

Altijd in context: je bent maar een passant…

Als coach zijn ze maar een passant op een club. Het grotere speelveld van de club met alle krachten die er spelen is deel van hun job. Tom wordt bevraagd op dit punt. Hoe pakt hij dat aan?

‘De context waarin je opereert is belangrijk. Er is de vaste garde, het bestuur en de mensen er omheen die veel doen voor de club en die formeel aan de touwtjes trekken. Er is ook een oude garde, een onderstroom van leden die al jaar en dag op een club rondlopen.

Je maakt het jezelf een stuk gemakkelijker als je daar oog voor hebt. Als je contact maakt met het ‘formele’ en informele circuit. Sta open voor mensen. Wees geïnteresseerd en vriendelijk, vertel en luister. Op momenten dat je het niet verwacht kan er – zowel praktisch als strategisch – belangrijke steun komen voor jou en je team. Ook hier is het benaderbaar zijn, het zijn van een ‘mensen-mens’ een waardevol talent en deel van je werk.’